ora ki sesta fera txiga, ta sta um bram bram dentul Codjé Bixo, é tudu mininu ku arguém grandi ta pruparaba pa bai kaldu Pexi la kasa Nha Djoazina.
A trinta anus na kumunidadi ki ta fika situadu dentul vila di Mangui ki txoma Codjé Bitxu, era um kumunidadi ki ten maioria di arguén nobu ku idadi entri treizi anu di idadi ti 35 anu di idadi. Alguns propi era raskon ti ki mininas ta txomaba es di bisenti fasofon, mas, si bu poi un padas di foz ta pega lumi, es ta djunta es ta da tapona. So bedju.
Rapazinhus ku mininas balenti, korpu linpu, ku gana vivi ti txon ta raxa. Mininas tudu é pedreru, rapasis tudu pexera. Mininas ora ki ta bai ses trabadju di obra es tem visiu di pinta bexu e rapasis ora ki ta bai bendi pexi ta mara panu. Es ta fasel di txokota so pa rapasis di sidadi manda boka pes sai ku salbaxaria.
Na Codjé Bitxu antigamenti ta moraba só familia ku familia sendu prumeru fundadu pa Manitu kobati homi ki pa el palavra di homi ta eskredu na lingua i nau na kaneta.
I dipos ben keslotus famílias, moda Tabare i Lopis, i kes boka runhu ta daba buatu ma es ta djunta es ku es, es ta da alguen na obidu principalmenti kes spion ki ta bai oserba dipos pa bai papia.
Na kel zona tinha Kasas tudu djuntadu na Kunpanheru, otus partis ten kasa renki renki, tinha txeu pé de spinhera quasi pa tudu Kasa ki bu ta bai, na kada Kasa bu ta axaba un mesa na mei de Kasa, un divan, quatu mochu, un suporti triangu na kantul paredi na un altura de un metru e satenta, la ta poda kandêa, podogô, tabakeru, i otus tipus di objectus móvel.
Tudu dia na kodjé Bixu, dia ta kumesaba normal sima na tudu kou, prumeru tudu argúem ta kumesa linpa si kasa, panha agu na chafaris, dipos kebra djudjum, si ten djunta mó ta djuntadu.
Mas ora ki sesta fera txiga, ta sta um bram bram dentul Codjé Bixo, é tudu mininu ku arguém grandi ta pruparaba pa bai kaldu Pexi la kasa Nha Djoazina.
Djoazina ki era um mudjer ki ka ten medu di nunhum homi ki mafari go mudjer, sempri é ta gababa ma ninhum mudjer ka ta ganhal gerra, ma homis era alguns, alguns ki ta ganhal só si for kasadu, ma na 30 gerra ki djé fasi só um inpati ke konsigui mas forsadu pa parti di adiversariu pamodi tadjadu mariadu. Na kodjebitxu ultimu homi ki kasaba dja tinha mas di vinti sinku anu ki nbarka pa lisbua di purtuguel dexa muel ku fidju bai ka ben mas i di ves nkuantu e ta tra si kabelu na meiu di pedra pes mata sodadi del. É duedu fidju ta konxi kabelu di si pai antis di sis propi pai.
Djoazina tudu sesta fera ta abriba Kaldu Pexi a partir di quatu hora tardi, rapasis ta inchi kaldu pexi, prinsipalmenti rapasis di grupo rafogu, ki ora ki bai kaldu pexi, ki ka atxa damas i rapariguinhas pes badja es ta rinka porta ku kuluna es ta badja kol.
Nton tivi un dia ki un di kes rapaz di rafogu rinka kuluna da Kolada, é da, é da kolada ti astantas, Djoazina bai si traz ku si manduku ki txoma “ti koka” dal dos posada di “ti koka” na kutubelu.
- bu ka podi ba buska mudjer bu bai badja kol! nha Kulunha ki nha fidju mandam la dus stranjerus di paris, bu ta ben stragam el? kistiona Djoazina pa Paredona.
Paredona vira fla Djoazina,
- Nha Djoazina anha tanbé nha ka ta odja mé força nobu, anha ora ki menbra ka ben nta badja ku porta o kuluna kel kin kontra kol.
-bu sabi ma bó é runhu torna kamasu?
-Aé anha é mau torna ka ta poi, propi gosi nomi di nha é kata poi.
Na kel mumentu staba un flanu la fundu sala badju ta fasi Ratinhu sinal ku mó, kel arguém qui era Nbostu, kobardu.
Dentu kel Nbostu ku Ratinhu sai na rua fika ta kumenta ku kunpanheru.
-Mos bu ka odja spion na zona?
Antis xuxu ferga odju rapaz di rafogu dja ka djuntaba, es kumeça ta ripiti es ku es, spion na zona, spion na zona.
Kodjé Bitxu ki era un zona fixadu, era difícil odjaba otus kara stranhu di otus argúen la na zona, alen du mas rapasis ka gostaba di stranhu na zona propi, es ta chintiba sima ke invazam o amiasa ki ata bem.
Nhuboka ki era um rapaz basofu ki mudaba pa zona di nobu ki nen rapaz ka sabi si era nobu na zona, es pensa na dal un curativi exenplar.
Ntom dentul kel Ratinhu txoma Kagadu pa rispondel.
-putu bai la na kel kunfiadu la bu massal só é tenta pou pó ó dou na obidu bu danu fala.
Kagadu fla.
- djasta.
Kagadu bai txiga na pé di mos é massa, mos ka ligal, é torna da un volta é bai é ben é torna massa, nhuboka ka ligal, ka fika kagadu sabi, kagadu purguntal.
-Sociu abo bu ká tá shintin ta massou?
-Nhuboka fla nau nkaita chinti.
- bu ka ta chinti?, ntom ami é papel, nsta ton lebi si ki nen pa bu shintin ta massou? Pra já é trosal mi ki bu ata fasi.
Nhuboka dja odja ma rapasinhu dja kré konfuson gô é bai shinta la na parapetu na meiu de mininas. Ki si é sabeba é fikaba undi estaba.
É chinta djuntu ku Tatinha, é da boas horas, ninguém ka rispondi, un bokadu el di kosta kumeça ta kai só kes nhakul na obidu, exenplar.
Nhuboka sima ta vira pa djobi di undi ki kel nobidu ata ben, arguén ta torna pol mas um tobefu, gaju disanima bai fika el só, partikular.
Rapaz de rafogu fika di longi ta fla ta passa kunpanheru.
-spion sta na zona, na obidu dja kai, mas di li pa quatu ora mardugada nu ta odja ken ké homi.
Na mei de kel piada ki rapacis ata papia Kulefulefu ku Txeruforti, fla rapasis més ata bai da un volta ti la kaskas.
Dentu kel Timotio rispondi.
- rapaz nhos susega, anhos mos ben divirti, el socegadu na si kau nhos taz fika na persiguisam si.
Pintamanta rispondi.
-Timu chinta mos bu ka odja ma dja bu bedju.
Timu antis di pintamanta ka papia, é fla
- mos abo n´odjou ta Koka flalda, i n´odja bu mai ta bota bariga di bo kantu bu naci.
-na shinta, nho si ka si pó ta kai bedju pa nho. Kontinua pintamanata na papia
-mos bu kumi bu ka farta, bu bebi bu ka basta bu ben poi mo nes kapu kapu li mos, nta sersiau sima sersia karni porcu mortu, ki bu ta fika sen entra na undi bu ben.
Graça toma kau, pintamanta kumesa ta sai di kabesa, rapasis di si grupu kumeça ta pol kusa na kabesa.
Fuz, fla mos dexa di mufinesa bu dal na obidu bu mostral.
Pintamanta txoma Timotio pa gerra.
-kapu kapu, si nhu ka ten medu di mi nhu kunpanham trás di kasa.
Kapu kapu, flal.
- mi ki ta bai ku bo trás di kasa, na, sibu teni medu bai bó só.
Si pintamanta staba fora di kabeça agô ke fika mas fora inda, tudu arguén kistaba na rua ta ri ta morri na txom di kes rasposta só shaguadu ki Timu ata daba el.
Dentu kel Paredona raspondi.
-Timu ami sémi bu kata fazem kel kusa ku ata fasi pintamanta li.
Timu fla i si é bo kusé bu ta fasi?, kanela ma spingarda mar.
Paredona ki tinha si un metro i noventa, preton, feion, tinha si corpu di atileta. fla timu me ta dal um bafatada ti ke ta konta silinbiqui nbiqui di noti.
Timu rispondi,
-paredona… kantu ntinha bu idadi nbai di dadji na rapasinhetas modal bó, i dipos ntinha sokul di barbanderu, si bu kre nu ta sprumental, nuta sprumental gosi li, pamodi mi nkata dadji so pan dadji nau amin sabi dadji para len di da rapacinhu socul barbanderu.
Paredona fika ketu.
Timu fla, afinal bu ata ben o nau.
Tudu argúem fika ketu, musika di Eu di Minda ki ta fla atum bo e la di tarrafal, ki staba altu fika el só ta toka, tudu arguém ku medu soku barbanderu di timotiu.
Paredona purgunta timu ki staba ku medu tanbé di guera kol
-flan prumeru kusé ké soku barbanderu nta kunsa briga ku bo.
-Timu respondi
-pó fika mas satusfetu ku rasposta é po ben sai na kanpu batalha pan mostrabu si rapacinhu ta brinka ku es besta di Iota li.
Enkuantu rapacis ta discuti nhuboka staba ta fuxiba pa dentul sukuru, kantu é xinti mé djeskapa propi é fla.
- ami nhos ka ta pegam mas… nhos sta na mó di prigosu dia kin npega nhos fumu ta fixa, kabra ta naci denti, barbidjaka ta naci na mar.
Antis di é fla é mi ké nhuboka di matinho, é chinti traz di obidu kenti, ki Txeruforti ku Kulefulefu pol, trás di obidu ki propi Txeruforti fla.
-na maré.
Nhuboka spanta ti ki el mé e fla pa si propi pesoa.
-nha geti keli é kenha ki dadu un trás di obidu si?
- kulefulefu flal é bo propi.
-nhunboka, uhm keli duel propi, si fosi mi, nta gerra, é fla shan bai nha kaminhu propi.
Txeruforti ku kulefulefu, fika parvu ta djobi pa kunpanheru ta lamenta ta fla dja nu poi rapasinhu genti dodu gosi gô émodi?
Kantu nhuboka dja txiga kasa fika ta txora ta ri.
É fla,
- nha genti n´skapa na pontal faka di rapaz di Kaldu Pexi, sin ka iventaba es padodu li ami nha nomi gosi li éra kadabra krankam.
Mário Loff
COMMENTS